Decentralized finance (DeFi) to oparty o blockchain nowy system finansowy. Tak jak i blockchain, system ten jest zdecentralizowany, transparenty, otwarty oraz odporny na cenzurę.

Jest to trend który rozwija się od kilku lat. Rozwój ten szczególnie przyspieszył w ostatnich kilkunastu miesiącach. Jest to branża, która poczyniła niesamowity postęp już po pęknięciu bańki na Bitcoina w grudniu 2017 i styczniu 2018.

Jest to kierunek niezwykle perspektywiczny. Może by rzecz że naturalny dla kryptowalut. Skoro Bitcoin był wynalazkiem pieniądza niekontrolowanego przez rządy, to można by rzecz że przydałby się do tego system finansowy nie kontrolowany przez elity. I właśnie tym jest decentralized finance. Alternatywny systemem usług finansowych. Systemem w którym zarówno klientem, jak i bankierem, może być każdy z nas.

Jak działa system finansowy?

System finansowy ¹ 1. Aby dowiedzieć się więcej na temat sytemu finansowego polecam zapoznać się z hasłem System finansowy w Wikipedii oraz z hasłem System finansowy gospodatki w Encykolpedii Zarządzania. × to zbiór wszystkich produktów i rozwiązań finansowych, ich wzajemnych zależności, regulacji oraz podmiotów je świadczących. Rola systemu finansowego jest bardzo szeroka, a dobrze rozwinięty jest podstawą do rozwoju gospodarki. Jego główne zadania to:

• Realizacja płatności (przelewy bankowe, płatności online czy karty kredytowe) – w kraju o dobrze rozwiniętych narzędziach do płatności łatwiej jest prowadzić biznes, ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnych form biznesu, np. E-commerce ² 2. Zobacz hasło Handel elektroniczny w Wikipedii. × czy SaaS ³ 3. Zobacz hasło Software as a Service w Wikipedii ×
• Zapewnienie płynności – wymiana instrumentów finansowych (np. akcji) na gotówkę. Rynki o małej płynności są ryzykowne, ponieważ nawet małe transakcje mogę doprowadzić do znaczącej zmiany ceny
• Kredytowanie – umożliwia finansowanie nowych przedsięwzięć, których koszt przekracza obecne możliwość przedsiębiorcy. Może to być np. budowa nowej fabryki. Dla nas bardziej namacalnym przykładem są kredyty hipoteczne – bez nich mało kto miałby możliwość nabycia mieszkania.

Rozwój sektora finansowego, z różnymi formami kredytowania na czele, przyczynił się do ogromnych zmian jakie nastąpiły w ostatnich stuleciach. Wynalezienie formy prawnej spółek umożliwiło finansowanie przedsięwzięć o skali tak duże, że do tej pory niemożliwych do realizacji. Pozwalały one zebrać pieniądze od wielu inwestorów i rozdzielić ryzyko pomiędzy nich. W zamian za możliwość partycypowania w przyszłych zyskach. Z drugiej strony z możliwości kredytowania się korzystały również państwa, dzięki czemu stać je było na dłuższe i bardziej wyniszczające wojny.

Chociaż ocena działania systemu finansowego nie jest czarno biała, to nie ulega wątpliwości, że dobrobyt Europy oraz Ameryki Północnej w dużej mierze opiera się na rozwiniętym systemie finansowym.

Ciemna strona systemu finansowego

Przyjrzyjmy się więc ciemnej stronie systemu finansowego.

Jego największą wadą jest to, że nie jest dostępny dla wszystkich. Szacuje się, że prawie 2 miliardy ludzi ⁴ 4. Zobacz raport Banku Światowego na temat ludzi pozbawionych dostępu do sektora finansowego. × jest nadal pozbawionych dostępu do podstawowych usług finansowych. Ludzie Ci są więc, po pierwsze pozbawieni możliwości bezpiecznego oszczędzania i inwestowania swojego kapitału. Z drugiej strony ludzie potrzebujący kapitału (np. lokalni przedsiębiorcy do rozpoczęcia bądź rozwoju swojej działalności) są pozbawieni możliwości jego uzyskania. Gospodarka takich krajów ma znacząco utrudniony rozwój. 

Dlaczego więc Ci ludzie pozostają bez dostępu do banków? Zazwyczaj są to biedni ludzie z krajów rozwijających się. Nie są oni łakomym kąskiem dla międzynarodowych instytucji finansowych. W krótkiej perspektywie nie opłaca się stwarzać dla nich odpowiedniej infrastruktury. 

Ale ograniczony dostęp do produktów finansowych to nie jest tylko problem biednych krajów Afryki czy Azji. To także nasza codzienna rzeczywistość. Chociaż zazwyczaj nie zdajemy sobie z tego sprawy. W krajach rozwiniętych ograniczenia dostępności odbywa się trzech poziomach.

Pierwszym z nich jest regionalizacja. System finansowy w danym kraju działa zgodnie z lokalną literą prawa. A co za tym idzie jest dostępny tylko dla podmiotów z tego kraju. Dla podmiotów (osób prywatnych i firm) na których regulator jest w stanie wyegzekwować przestrzeganie litery prawa. Co za tym idzie mieszkańcy różnych krajów mają dostęp do różnych systemów finansowych. Regionalizacja ulega coraz silniejszemu zacieraniu dzięki postępującej globalizacji, rozwoju technologii czy jednolitemu rynku na terenie unii europejskiej. W wyniku tego brokerzy inwestycyjni zaczynają oferować walory z rynków zagranicznych. A nowoczesne rozwiązanie Fin-Tech ⁵ 5. Innowacje technologiczne w świecie finansów. Aby dowiedzieć się więcej zobacz hasło Technologie finansowe w Wikipedii. × takie Revolut czy TokenCard są dostępne dla wszystkich rezydentów wspólnego obszaru gospodarczego Unii Europejskiej.  

Dostęp do systemu finansowego jest często również ograniczony i nierówny w obrębie jednej jurysdykcji. Często do określonych instrumentów i produktów finansowych dostęp mają tylko zamożni. Część z tych ograniczeń wynika z progu minimalnej inwestycji, część z nich z regulacji. Dla przykładu w Stanach Zjednoczonych rynek prywatny udziałów w spółkach jest ograniczony wyłącznie do akredytowanych inwestorów. Kim jest akredytowany inwestor? W dużym uproszczeniu, osoba bogata. Według definicji jest to osoba, której majątek netto (bez miejsca zamieszkania) wynosi ponad 1 milion dolarów. Bądź której roczne dochody w ostatnich dwóch latach wynoszą ponad 200 tysięcy dolarów ⁶ 6. Zobacz hasło Accredited investor sekcja United States w anglojęzycznej Wikipedii. × . Takie osoby mają dostęp do rynku prywatnego. Do inwestycji w firmy na ich wczesnym etapie rozwoju. Wiąże się to z większym ryzykiem niż rynek publiczny. Ale też ze znacznie większymi zyskami. Dla przykładu akcje Facebooka, od momentu emisji publicznej na amerykańskiej giełdzie NASDAQ w maju 2012 ⁷ 7. Zobacz hasło Initial public offering of Facebook na anglojęzycznej Wikipedii. × pozwoliły do lipca 2019 roku zarobić ok 600% ⁸ 8. Zobacz wykres notowań akcji Facebooka na giełdzie NASDAQ w serwisie TradingView. × . Jest to dobry wynik. Jednak inwestorzy, którzy mieli możliwość zainwestowania w facebooka przed emisją publiczną, zarobili znacznie więcej. Dla przykładu:

• Pierwszy inwestor Facebooka, Peter Thiel, zapłaci w 2004r za 10,2% akcji 500 tysięcy dolarów ⁹ 9. Zobacz sekcję First angel investment w haśle History of Facebook w anglojęzycznej Wikipedii. × . Gdyby miał nabyć te udziały podczas emisji publicznej zapłaciłby co najmniej 8,5 miliarda dolarów
• Microsoft zainwestował w Facebooka w 2007 roku. Za 1,6% udziałów zapłacił 240 milionów dolarów ¹⁰ 10. Zobacz sekcję Microsoft Investment (Series C) w haśle History of Facebook w anglojęzycznej Wikipedii. × . Gdyby miał to zrobić w emisji publicznej zapłaciłby prawie 1,4 miliarda dolarów

Jest to częsty schemat, gdy spółki technologiczne pozwalają najwięcej zarobić inwestorom sprzed emisji publicznej. I są to różnice rzędów wielkości. Zwykły człowiek, który nie dysponuje majątkiem powyżej miliona dolarów, nie ma możliwości korzystania z takich okazji inwestycyjnych. Jest to regulacja, która pozwala bogatym bogacić się jeszcze bardziej. Zamykając jednocześnie zwykłym ludziom możliwość partycypowania w najlepszych inwestycjach ¹¹ 11. Oczywiście pod oficjalnym powodem chronienia zwykłych ludzi przed zbyt dużym ryzykiem. × .

Kolejny obszar wykluczenia z systemu finansowego dotyczy poszczególnych branż. Koronnym przykładem jest branża kryptowalut w Polsce. W ostatnich latach wiele instytucji zajmujących się handlem i pośrednictwem kryptowalutami miało z dnia na dzień wypowiadane umowy o prowadzenie rachunków bankowych ¹² 12. Oto kilka przykładów doniesień medialnych na ten temat z ostatnich lat: 1) Akcja banków wymierzona w polskich posiadaczy Bitcoinów (Niebezpiecznik, styczeń 2015) 2) Kontrowersyjny ruch ze strony BZ WBK - banki ograniczą handel kryptowalutami? (FXMAG, grudzień 2017) 3) Czy banki zwracają się przeciwko kryptowalutom? Jak bardzo mogą wnikać w nasze prywatne transakcje? (Wyborcza.biz, grudzień 2017) 4) Niezgodne z prawem praktyki wypowiadania umów rachunku bankowego podmiotom pośredniczącym w handlu kryptowalutami (Bitcoin.pl, maj 2019). ×  

Finalnie, być może największa bolączką jest to, że bardzo wąska grupa ludzi czerpie profit generowany z systemu finansowego. Kreacja pieniądza, czym właściwie zajmują się banki poprzez działalność kredytową, oraz bankowość inwestycyjna są niezwykle dochodową działalności. Podobnie jak w przypadku rynku spółek, gdzie zwykły człowiek nie może zainwestować w najbardziej obiecujące inwestycje na ich wczesnym etapie rozwoju, tak samo nie ma on możliwości świadczyć usług bankowych. Tak, wiem że to brzmi dziwnie i nierealnie, jak ja bym miał na przykład świadczyć usługi kredytowej. W obecnym systemie wydaje się to być niemożliwe, jednak decentralized finance zmienia ten paradygmat. 

Szalę goryczy przelewa fakt, że w czasach kryzysu finansowego z 2008 roku okazało się że banki prywatyzowały swoje zyski, jednak straty zostały upublicznione. Szacuje się, że kraje rozwinięte zasiliły swoje systemy bankowe łączną kwotą rzędu 3 bilionów dolarów (3 000 000 000 000). Dla porównania kwoty jakimi ukarano dwa duże banki inwestycyjne: Citygroup – 7 miliardów dolarów (7 000 000 000), JP Morgan Chase – 12 miliardów dolarów (12 000 000 000).  Z tych liczb jak na dłoni widać, że dużym i bogatym opłaca się rozrabiać i ryzykować. Jak coś pójdzie nie tak, to straty pokryją podatnicy ¹³ 13. Zobacz sekcję Zwalczanie kryzysu w haśle Kryzys finansowy (2007-2009) w Wikipedii. × . 

Decentralized finance (DeFi) czyli jasna strona mocy

Czy produkty i instytucje finansowe oparte o publiczny blockchain mogą być rozwiązaniem dla problemów współczesnego sektora finansowego?

Sam fakt działania w oparciu o publiczny blockchain ¹⁴ 14. Na chwilę obecną jest to najczęściej blockchain Ethereum. Ze względu na sprawdzony system smart contractów i dobrze rozwinięty ekosystem programistyczny. × sprawia, że rozwiązania na nim oparte są dostępne dla każdego ¹⁵ 15. O ile do swojego działania wymagają wyłącznie assetów umieszczonych na blockchainie. Jeśli w jakikolwiek sposób dotykają tradycyjnego systemu finansowego wtedy też automatycznie podlegają pod dotyczące go regulacje. × . Tak więc z tak powstałych produktów finansowych, może korzystać każdy kto dysponuje połączeniem z internetem oraz portfelem kryptowalut. 

Czy może być to rozwiązanie dla prawie dwóch miliardowej populacji “unbanked”? Na pewno jeszcze nie na masową skalę. Wyzwaniem oprócz ograniczonych przepustowości sieci Ethereum ¹⁶ 16. Na chwilę obecną przepustowość sieci Ethereum liczy kilkanaście transakcji na sekundę. Dla porównania system transakcyjny Visa jest w stanie obsłużyć 1000 transakcji na sekundę. × jest sama adopcja kryptowalut. Jest ona nadal niska, a jedną przyczyn jest skomplikowanie procesu wchodzenia w posiadanie i zarządzanie krypto. Chociaż w tym procesie i tak w ostatnich 2-3 latach uczyniliśmy ogromny postęp, m.in. powstanie godnych zaufania i wygodnych w użyciu portfeli mobilnych. Ze smartfonów korzysta już niemal połowa mieszkańców ziemi ¹⁷ 17. Zobacz anglojęzyczny artykuł Newzoo: Smartphone users will top 3 billion in 2018, hit 3.8 billion by 2021. × . Rynki takie jak Chiny, Indie czy region Azji Południowo-Wschodniej wykazują duże nasycenie smartfonami, przy jednocześnie małej liczbie ludności korzystającej z systemu bankowego. Dla przykładu w Tajlandii, w której mieszkam, tylko jedna czwarta populacji posiada konto bankowe ¹⁸ 18. Zobacz anglojęzyczny artykuł Half of ASEAN population is still "unbanked". × . Za to, ze smartfonów korzysta już połowa populacji ¹⁹ 19. Zobacz anglojęzyczny raport Number of smartphone users in Thailand from 2013 to 2022 (in millions). × . A jadąc metrem w Bangkoku trudno znaleźć osobę nie wpatrzoną w ekran swojego telefonu. 

Nie oznacza to oczywiście, że każdy kto ma telefon, od razu wejdzie w krypto, a potem stanie się uczestnikiem ruchu decentralized finance. Ale osoby które są tym zainteresowane, mają ku temu możliwość. Mogę przejść przez furtkę, która do tej pory mogła być dla nich zamknięta.

Publiczny, odporny na cenzurę blockchain ma to do siebie, że nie różnicuje ludzi ze względu na kraj pochodzenia czy zamożność portfela. Oznacza to, że otwarty system finansowy oparty na nim jest globalny i nie podlega regionalizacji. Mogą w nim wziąć udział, na takich samych prawach, mieszkańcy dowolnego kraju. I będą oni mieli równy dostęp do takich samym produktów i instrumentów finansowych.

Bitcoin łamie państwowy monopol emisji pieniądza

W tym kontekście można powiedzieć, że pierwszy produktem decentralized finance był sam Bitcoin. Do tej pory prawo do emisji pieniądza i czerpania z tego zysków było zarezerwowane dla państw narodowych. To rząd, najczęściej poprzez krajowy bank centralny, emitował nowy pieniądz i czerpał z tego zyski ²⁰ 20. Zobacz hasło Emisja pieniądza na Wikipedii. × . Tymczasem wraz z pojawieniem się Bitcoina (a potem innych kryptowalut) lokalny monopol na emisję pieniądza został złamany. Nagłe pojawił się nowy pieniądz, którego emisją mógł zająć się każdy.

Na początku był to fakt szerzej nie zauważany. Następnie wyśmiewany. Obecnie powoli traktowany przez rządy i banki jako zagrożenie ²¹ 21. Zobacz artykuł i video Mnuchin says Treasury will ensure bitcoin doesn’t become ‘Swiss-numbered bank accounts’. × .

Bitcoin wykorzystał nowy mechanizm utrzymywania sieci i tworzenia nowych monet, dzięki któremu możliwe stało się powstanie i rozwój potężnej sieci ekonomicznej, które nie jest w rękach i pod kontrolą żadnego podmiotu. Mechanizm ten nazywa się Proof of Work ²² 22. Zobacz artykuł Czym jest PoW – Proof of Work?. × i umożliwia każdemu uczestnictwo w procesie tworzenia nowego pieniądza i czerpania z tego profitu ²³ 23. Wraz ze wzrostem uczestników kopania Bitcoina zwiększa się jego trudność. Oznacza to, że potrzeba większej mocy obliczeniowej do wydobycia pojedynczego Bitcoina. Co z czasem prowadzi do tego, że potrzebne są spore nakłady finansowe przed rozpoczęciem kopania i jest jest to już tak powszechnie dostępne. × . Dzięki temu szereg ludzi, którzy zainteresowali się Bitcoinem na początku jego istnienia i brali udział w utrzymywaniu sieci i tworzeniu nowych monet (ang. mining) stało się miliarderami i multimilionerami.

Initial Coin Offering demokratyzuje proces inwestowania i pozyskiwania kapitału

Kolejny wspaniałym “produktem finansowym” z cyklu decentralized finance było ICO ²⁴ 24. Zobacz artykuł Czym jest ICO?. × . Mechanizm, który po raz pierwszy ujrzał światło dziennie lipcu 2013 roku przy okazji projektu Mastercoin ²⁵ 25. Zobacz sekcję History w haśle Initial Coin Offering w anglojęzycznej Wikipedii × otworzył ogromne do tej pory zamknięta wrota rynków finansowych. Otwarcie tych wrót dotyczyło dwóch grup, które do tej pory były wykluczone z korzystania z pewnych dobrodziejstw systemu finansowego.

ICO dotyczy gromadzenia funduszy na początku fazy rozwoju nowego projektu technologicznego (na początku były to nowe projekty kryptowalutowe, stąd coin w nazwie było jak najbardziej uzasadniona). Projekt zdobywa finansowanie na urzeczywistnienie i rozwój swojej idei. Inwestorzy w zamian za to dostają coiny w nowo powstałym projekcie. Mechanizm ten choć prosty, okazał się przełomowy dla obydwu stron tej transakcji.

Po pierwsze projekty blockchainowe zdobyły nowe źródło finansowania. Dotychczas niedostępne dla innych projektów technologicznych. Tradycyjny model finansowania dla startupów technologicznych, to najpierw uzyskanie niewielkiego kapitału startowego. Jest to tak zwane seed money bądź angel money. Za relatywnie niewielkie nakłady finansowe inwestor obejmuje około 10 procent udziałów w spółce. We wspomnianym wcześniej przykładzie facebooka, było to 0.5 miliona dolarów. Następnie wraz z rozwojem firmy odbywa się kilka zamkniętych rund finansowania. W rundach tych inwestorzy Venture Capitals ²⁶ 26. Zobacz hasło Venture capital w Wikipedii. ×   dofinansowują projekt swoim kapitałem. Tak aby finalnie po kilku latach projekt został przejęty przez większego gracza albo dokonał publicznej emisji akcji na giełdzie ²⁷ 27. Zobacz hasło Pierwsza oferta publiczna w Wikipedii. × . Kluczowym aspektem jest pozyskanie kapitału początkowego (seed money) oraz pierwszej rundy finansowania przez Venture Capitals. I tutaj znowu pojawia się szereg ograniczeń dostępności do tych pieniędzy. Inwestorzy finansują tylko projekty, działające w tej samej jurysdykcji ²⁸ 28. Wynika to z prostego faktu, że muszą być w stanie sprostać wymogom prawnym i księgowym. O co jest trudniej w obcych jurysdykcjach. × . Po drugie musisz w ogóle być w stanie dotrzeć do tych inwestorów i zapukać do ich drzwi. Między innymi z powodu łatwości dostępności kapitału większość największych spółek technologicznych ostatnich 20 lat powstała w amerykańskiej Dolinie Krzemowej ²⁹ 29. Zobacz hasło Dolina Krzemowa w Wikipedii. × . Są wśród nich między innymi eBay, Facebook czy Google. 

Mieszkając w Polsce, czy nawet innych regionach Stanów, mając taki sam pomysł jak chłopaki z Doliny Krzemowej, miałeś zdecydowanie mniejsze szanse na powodzenie, ze względu na znacznie gorszy od nich dostęp do finansowania. 

Problem ten został rozwiązany przez ICO. Projekty kryptowalutowe nie biegały po Ventures Capitals w Dolinie Krzemowej w poszukiwaniu finansowania. Zamiast tego przedstawiały swoje idee społeczności kryptowalutowej ³⁰ 30. Społeczność kryptowalutowa w pierwszych swoich latach gromadziła się głównie na forum BitcoinTalk. Śledząc archiwa tej społeczności można poznać spory kawałek historii kryptowalut. × . Jeśli do ludzi przemawiał ten projekt, to wspierali go swoimi pieniędzmi ³¹ 31. Na początku był to Bitcoin, z czasem dołączały też opcję wpłat innymi popularnymi kryptowalutami. Tak by w 2016 i 2017 roku prym wsród walut przyjmowanych przez ICO wiódł Ether. Wynikało to z prostego faktu, że dzięki wykorzystaniu smart contractów proces ICO można było przeprowadzić w prosty, bezpieczny i zautomatyzowany sposób × . Dzięki temu miałeś szanse na pozyskanie kapitału i zainteresowanie społeczności niezależnie od tego, skąd byłeś i kogo znałeś. W wyniku tego modelu finansowania Stany Zjednoczone nie wiodą prymu w rozwoju projektów blockchainowych.

Z drugiej strony mamy inwestorów. Nie miałeś żadnych szans by być na miejscu Petera Thiela  w 2004 r i objąć 10% udziałów w Facebooku za 500 tysięcy dolarów. Mogłeś wejść do gry dopiero, gdy akcje były na rynku publicznym. I te 500 tysięcy było już warte 8 i pół miliarda. 

W przypadku nowych projektów blockchainowych mogłeś zainwestować w nie już na wczesnym etapie rozwoju właśnie poprzez ICO. 

I dla przykładu moneta ETH (Ether, natywny coin blockchaina Ethereum) podczas ICO w lipcu 2014 kosztował 0.31 USD ³² 32. Ceny projektów w ICO, zwrot z inwestycji oraz inne statystyki można śledzić na stronie ICO STATS. × . Jego obecna cena (połowa lipca 2019) to 226 dolarów (więc zwrot z inwestycji to ponad 600 razy). A najwyższa dotychczas notowana cena ETH to ponad 1400 dolarów w styczniu 2018 roku ³³ 33. Zobacz szczegółowe dane o Ethereum na stronie CoinMarketCap. × . Można było wyjść z inwestycji z kapitałem ponad 4200 razy większym, niż ten zainwestowany.

Uczestnikiem ICO Ethereum (jak i większości innych projektów przed II kwartałem 2017 roku) mógł być każdy. Niezależnie gdzie mieszkał, kogo znał, ile wynosiła wartość netto jego majątku.

Czy to oznaczało że na każdym ICO można było aż tyle zarobić. Oczywiście nie, z czasem pojawiało się nawet coraz więcej takich na których można było stracić. Ale każdy inwestor miał szansę po ocenianiu ryzyka na wzięciu udziału i partycypowanie w ewentualnych zyskach.

Z czasem ICO zaczęły przeprowadzać weryfikację tożsamości uczestników, wykluczając z uczestnictwa coraz to większe grupy inwestorów. Epicentrum tego zjawiska, i powrotem do stanu rzeczy sprzed ICO było (pre)ICO projektu FileCoin. Aby wziąć w nim udział trzeba było być amerykańskim akredytowanym inwestorem ³⁴ 34. Zobacz artykuł Is There Such a Thing as a SEC Compliant ICO? Filecoin Thinks So - Raises $52 Mln. × .

Zdecentralizowane giełdy pozwalają na bezpieczny, nieograniczony handel walorami

Kolejny element otwartego ekosystemu finansowego to zdecentralizowane giełdy. Ich głównym wyróżnikiem jest fakt, że nie istnieje żadna pojedyncza organizacja, która odpowiada za prowadzenie giełdy. Reguły, tak jak to ma miejsce w przypadku blockchaina, są na stałe zapisane w protokole. Każdy kto spełnia te zasady, może handlować walorami (zazwyczaj tokenami). Wynikają z tego dwie podstawowe różnice pomiędzy giełdami scentralizowanymi i zdecentralizowanymi. Giełdy zdecentralizowane są otwarte i bezpieczniejsze. Giełdy scentralizowane cieszą się za to większą płynnością, szybkością przeprowadzania transakcji. Zazwyczaj są też łatwiejsze w obsłudze dla użytkowników.

Większe bezpieczeństwo wynika z faktu, że handel odbywa się na blockchainie. Środki przez cały czas znajdując się więc albo pod kontrolą użytkownika albo znajdują się w bezpiecznym smart contracie. W wyniku czego dostęp do nich dla niepowołanych osób jest maksymalnie utrudniony. W giełdach scentralizowanych środki znajdują się w systemie giełdy. Tylko część z nich znajduje się na tak zwanych cold wallets ³⁵ 35. Portfele kryptowalutowe które nie są dostepne z poziomu systemu informatycznego giełdy. × . Pozostałe środki są dostępne z poziomu oprogramowania giełdy i złodzieje mogą się do nich dostać. Innym wektorem ataku, jest wyłudzenie dostępu do konta użytkownika na giełdzie i przejęcie jego środków. Kolejnym zagrożeniem jest zła wola bądź nieudolność zarządcy giełdy, w wyniku czego może okazać się, że giełda nie ma rzeczywistego pokrycia w handlowanych walorach ³⁶ 36. Zobacz artykuł BitMarket: Udało się zablokować część środków, 7 tys. poszkodowanych nie wierzy jednak w ich odzyskanie. × . Dlatego też właściwie od samego początku handlu krypto regularnie słyszymy o kradzieżach z giełd. Kwoty te nie rzadko sięgają dziesiątek czy setek milionów dolarów ³⁷ 37. Burzliwą historię największych skutecznych ataków na giełdy może prześledzić na infografice przygotowanej przez producent portfeli sprzętowych - firmę ledger × .

Drugą zaletą giełd zdecentralizowanych jest fakt, że zazwyczaj są publiczne i odporne na cenzurę. Oznacza to, że każdy może na nich handlować, bez potrzeby weryfikacji. Oznacza to często również że, do handlu są dopuszczone dowolne walory, które są zgodne ze standardem obsługiwanym przez protokół. Dopuszczone to może nie jest odpowiednie słowo, bowiem zazwyczaj nie ma żadnego procesu ani podmiotu dopuszczającego. Każdy może dodać ofertę dowolnego waloru, który jest zgodny z obsługiwanym standardem. Jest to szczególnie ważne dla mniejszych projektów, które mogą mieć problem z byciem listowanym i uzyskaniem płynności na zcentralizowanych giełdach.

Pierwsza generacja giełd zdecentralizowanych była wbudowana w natywny protokół blockchaina na którym się znajdowała. Protokół opisywał zasady tworzenia i wymiany tokenów, którymi następnie można było handlować na giełdzie. Co ważne, były to w większość nie do końca zdecentralizowane giełdy. Owszem, każdy mógł wypuścić swój własny token, ale tokeny reprezentujące assety z innych blockchainów mogły być emitowane tylko przez zaufane trzecie strony ³⁸ 38. Wynikało to z braku interoperacyjności z innymi blockchainami. Jeśli nie możemy się komunikować w sposób nie wymagający zaufania z innym blockchainem, to potrzebujemy jakieś zaufanej instytucji, która będzie grawantowała pokrycie do tworzonych tokenów. W przeciwnym wypadku ludzi tworzyli by tokeny np. Bitcoina bez pokrycia w prawdziwym Bitcoinie × . Przykładami tego typu giełd i protokołów są projekty takie jak Bitshares czy Waves.

Kolejna generacja to giełdy opierające swoje działania na smart contractach. Ich rozpowszechnienia zaczęło się wraz z powstaniem i rozwojem platformy Ethereum. I większość znanych projektów, dotyczy właśnie tej platformy. Podobnie jak w przypadku poprzedniej generacji i tutaj mamy ograniczanie do handlowania wyłączenie tokenami z danej platformy spełniającymi określony standard. Zazwyczaj są to tokeny ERC-20 dla blockchaina Ethereum. Różnica jest taka, że sposób przeprowadzania transakcji nie jest zapisany w protokole, a w smart contractach. Oznacza to, że różne projekty mogą podchodzić do tego samego problemu w różnych sposób. Przykłady tego typu giełd to EtherDelta, IDEX czy 0x.

Kolejna generacja giełd zdecentralizowanych na którą czekamy, to takie giełdy, które pozwolą w sposób pełni zdecentralizowany i nie wymagający zaufania na wymianę walorów pomiędzy różnymi blockchainami. Np. pozwolą wymienić nam prawdziwy Ether (ETH) na rzeczywistego Bitcoina (BTC). Albo token ERC-20 z Ethereum, na tokeny z blockchaina Waves czy EOS. Jednocześnie rozwiązujące problemy giełd drugiej generacji, takie jak wolne tempo, skomplikowanie i duże koszty przeprowadzania transakcji.

Powstają kolejne elementy zdecentralizowanego systemu finansowego 

Powstanie blockchaina Ethereum (oraz potem innych platform oferujących funkcjonalność smart contractów) pozwoliło na rozwój powstawania całej gamy produktów finansowych opartych o blockchain.

Jednym z pierwszych obszarów świata finansowego, który zainteresował kryptowalutową społeczność, były rynki prognostyczne (ang. Predictions markets) ³⁹ 39. Zobacz hasło Rynek prognostyczny w Wikipedii. × . Są to rynki, na których nie handluje się walorami, lecz szansami wystąpienia jakiegoś wydarzenia. Dla przykładu można utworzyć rynek określający, czy cena Bitcoina w 2021 roku osiągnie poziom 100 000 USD. Następnie ludzie handlują poprzez obstawianie swoimi pieniędzmi szansę wystąpienia tego zjawiska. Można więc powiedzieć zakłady bukmacherskie to swoiste rynki predykcyjne. Po kursach można określić prawdopodobieństwo wystąpienia danego wydarzenia (np. kto wygra mecz). 

Zaletą otwartych, zdecentralizowanych rynków predykcyjnych, że mogą na nich powstawać rynki/zakłady o dowolne rzeczy. Po drugie ograniczona jest rola pośrednika, który zarabia krocie na obsłudze procesu (przykład ogromnych zysków firm bukmacherskich).

Najpopularniejsze projekty z tego segmentu tu działający od połowy 2018 roku Augur oraz cały czas jeszcze powstające Gnosis.

Kolejnym obszarem zdecentralizowanych finansów są platformy pożyczkowe (ang. Landing platforms). Polska nazwa być może nie kojarzy się najlepiej (domyślam się, że wiele osób czytając to określenie, może mieć w swojej głowie obraz providenta na blockchainie. Nie jest to jednak obraz oddający rzeczywistość).

Szczególny przypadkiem platformy pożyczkowej jest MakerDAO, który umożliwia zastawiania krypto assetów w celu emisji stablecoina ⁴⁰ 40. Zobacz hasło Stablecoin w anglojęzycznej Wikipedii. × Dai. Jest to pierwszy (i chyba nadal jedyny) token, który trzyma wartość do dolara, a jest w całości zdecentralizowany oraz jego wartość jest z nadmiarem pokryta w wartości zastawionych krypto aktywów (głównie ETH). Jest to szczególnie ważne, bowiem duża zmienność wartości kryptowalut czyni je bezużytecznymi do wielu operacji finansowych. Dla przykład jeśli wziąłeś kredyt w Bitcoinie, gdy kosztował on 1000 USD, to teraz masz do oddanie 10 razy tyle. Nikt nie chce brać na siebie takiego ryzyka. Dlatego potrzebny jest instrument, który ma stabilną wartość. Rynek walutowy oferuje chyba już dziesiątki stablecoinów, jedna są one emitowane przez prywatne firmy. Nie wiadomo czy tak emitowane stabelcoiny mają rzeczywiste pokrycie w realnym pieniądzu ⁴¹ 41. Zobacz sekcję Question about dollar reserves w haśle Tether (cryptocurrency) w anglojęzycznej Wikipedii. × . W przypadku Dai nie ma takich wątpliwości, bo wszystko widać jak na dłoni zapisane w smart contractach i znajdujących się na nich depozytach.

Inne popularne projekty, w których możemy zastawiać swoje tokeny i otrzymywać za to procent to Dharma, dXdY czy Compound. Podobne możliwości daje wypożyczalnie swoich tokenów na platformie EOS, np. poprzez Chintai.

Każdy z tych segmentów to niezwykle interesujący temat. W najbliższej przyszłości planuje zagłębić się przynajmniej w niektóre z nich i je dla bliżej opisać.

Wyzwania przed decentralized finance

Wyzwania jakie stoją przed DeFi są właściwie takie same, jak przed całą branżą kryptowalut. Kluczowe znaczenie ma coraz większa adopcja kryptowalut. Aby było to możliwe muszą być spełnione dwa podstawowe wymagania.

Cały czas wejście w kryptowaluty, a potem korzystanie z różnych zdecentralizowanych produktów i instrumentów jest złożonym i skomplikowanym procesem. Przeciętny użytkownik może mieć problemy ze zrozumieniem co on tak właściwie robi podczas wykonywania transakcji. Przyznam się że czasem ja, będąc osobą techniczną siedzącą w krypto od trzech lat czuję się niepewnie korzystając z niektórych zdecentralizowanych rozwiązań. Jakość prezentowanego interfejsu użytkownika, jego niezawodność oraz sposób komunikacji z użytkownikiem nadal pozostawiają wiele do życzenia. 

Drugi uniwersalny aspekt to ograniczone moce przepustowe blockchaina. Jeśli na wykonanie jakiejś operacji będę potrzebował godzin bądź będę musiał zapłacić za nią znaczące pieniądze, bo sieć jest zapchana, to najprawdopodobniej mi się w ogóle odechce z korzystania z tego rozwiązania. Tak więc skalowalność sieci blockchain jest również kluczowa dla segmentu DeFi.

Specyficznym problemem dla segmentu Decentralized Finance jest problem zapewnienie płynności na zdecentralizowanych rynkach ⁴² 42. Zobacz anglojęzyczny artykuł The Liquidity Problem. × . Jeżeli rynek ma niską płynność, to nawet stosunkowo małe działania mogą nim zachwiać. Dlatego często ceny na rynkach zdecentralizowanych mogą znacząco odbiegać od rynkowych a ryzyko wahań kursowych jest większe niż na dużych scentralizowanych giełdach.

Kolejne zadanie, które stoi przed całą branżą blockchain jest wyjście z jednego blockchaina. Stworzenie możliwości komunikacji pomiędzy blockchainami (przenoszenie tokenów oraz innych informacji pomiędzy nimi). Dzięki czemu będą mogły powstać bardziej zaawansowane i atrakcyjne produkty finansowe (m.in. w oparciu o Bitcoina). Więcej na ten temat przeczytasz w moim artykule, dlaczego inwestuję w Bitcoina i kryptowaluty

Istotnym aspektem dla adopcji krypto i świata zdecentralizowanych finansów jest jak największa i najłatwiejsza integracja z obecnym systemem finansowym. O ile tradycyjne banki i instytucje finansowe niespecjalnie są aktywne w tym temacie, to start upy z branży FinTech wykonują już pewne kroki. Coinbase ⁴³ 43. Zobacz stronę Coinbase Card × czy Revolut ⁴⁴ 44. W Revolut tak nie posiadasz kryptowalut. Nie masz możliwość transferu na własny portfel. Dowiesz się więcej z zasad korzystania z Revolut Cryptocurrency. × pozwalają np. wydawać środki zgromadzone w kryptowalutach za pomocą tradycyjnych kart płatniczych. Projekt TokenCard poszedł o krok dalej, i nie tylko pozwala na wydawanie krypto za pomocą karty, ale środki te są przechowywane w zdecentralizowany sposób na dedykowanym dla użytkownika smart contracie w sieci Ethereum. Przy integracji z obecnym systemem finansowym musimy pamiętać, że w dużej mierzy rezygnujemy z otwartości i odporności na cenzurę. Bowiem projekty te muszę spełniać wszelkie regulacje przewidziane dla sektora finansowego.

Kolejnym wyzwaniem, o którym należy wspomnieć, są właśnie regulacje. Ustawodawcy mogą w znaczący sposób ułatwić bądź ograniczyć dostęp do kryptowalut. Już teraz można stwierdzić że wprowadzone w ostatnich latach na giełdach regulacje KYC ⁴⁵ 45. Know Your Customer (pl. Poznaj swojego klienta). Regulacja sektora finansowego wymagająca poznania tożsamości klienta. Dowiedz się więcej z hasła Poznaj swojego klienta w Wikipedii. × i AML ⁴⁶ 46. Anti-money laundering regulacje mające na celu zwalczanie prania brudnych pieniędzy. Dowiesz się więcej z sekcji Combating hasła Money laundering anglojęzycznej Wikipedii. × znacząco komplikują ten proces. Co może zniechęcać potencjalnych nowych użytkowników. Musimy mieć na uwadze, że regulacje te w dowolnym momencie mogą stać się jeszcze bardziej restrykcyjne. Zarówno dla twórców zdecentralizowanych rozwiązań jak i ich użytkowników. Chociaż rozwiązanie jest zdecentralizowane i nie ma żadnej organizacji, którą regulator może pociągnąć do odpowiedzialność, to cały czas ma możliwość wystosować takie konsekwencje wobec indywidualnych twórców takich rozwiązań. Jak to miało miejsce z amerykańska SEC ⁴⁷ 47. Securities and Exchange Commission - amerykańska komisja papierów wartościowych i giełd × która wystosowała zarzuty i podpisała ugodę z twórcą wspomnianej wcześniej zdecentralizowanej giełdy EtherDelta ⁴⁸ 48. Zobacz anglojęzyczną notkę prasową SEC na temat postępowanie odnośnie EtherDelta. ×

Podsumowanie

Bitcoin jako wirtualny, zdecentralizowany pieniądz złamał państwowy monopol na emisję pieniądza. Jest to być może najważniejsze wydarzenie ekonomiczne ostatnich tysiącleci. Do tej pory to władcy uzurpowali sobie prawo do emisji pieniądze, a wszystkich próbujących ten monopol łamać zwalczano na wszelkie możliwe sposoby. Wynika to z faktu, że emisja pieniądza prowadzi do możliwości czerpania z tego ogromnych zysków ⁴⁹ 49. Więcej na temat historii pieniądza oraz przywilejów wynikających z jego emisji dowiesz się z książek 1) Tajemnice pieniądza i zarządzania kapitałem Ryszarda Jaszczyńskiego 2) The Bitcoin Standard: The Decentralized Alternative to Central Banking Saifedean Ammous ×

Nowy model pozyskiwania kapitału przez blockchainowe projekty, nazywany Initial Coin Offering zdemokratyzował zarówno sposób pozyskiwania kapitału przez projekty jak i możliwości inwestycyjne. Dzięki niemu dostęp do kapitału stał się prostszy i bardziej sprawiedliwy. Z drugiej strony najlepsze okazje inwestycyjne stały się dostępne dla każdego. 

Powstawanie coraz to nowych produktów finansowych opartych o blockchain i kryptowaluty (tzw. Decentralized Finance) otwiera rynek finansowy dla wszystkich. Po pierwsze zwiększa się dzięki temu dostępność usług finansowych w obszarach które tego najbardziej potrzebują do rozwoju, a gdzie tradycyjny system finansowy nie jest rozwinięty. Po drugie łamią one monopol banków na świadczenie tego typu usług. Teraz każdy z nas może stanąć po obu stronach bankowej lady!

Swoje uwagi odnośnie artykułu możesz tradycyjnie zostawić w komentarzu poniżej bądź w anonimowej ankiecie.

Poszerz swoją wiedzę o DeFi

Zdecentralizowane finanse to obecnie najsilniejszy trend w branży blockchain. To ten projektu napędzają ostatnie wzrosty na rynku kryptowalut. Chcesz się dowiedzieć więcej na ich temat? Poznać nowe opcje inwestowania i zarabiania? Zapisz się na darmowy kurs wprowadzający.